En el mes de Noviembre de 1958 se promulgó un decreto desde el Ministerio de la Vivienda por el que se concedía un cupo de 4000 viviendas para la villa de Bilbao con el fin de resolver el problema tanto de las edificaciones clandestinas -40.000 chabolistas- como el del subarriendo –más de 100.000 subarrendados-.

Pero no sería efectivo hasta el 27 de Mayo de 1959 cuando se decretó el Plan de Urgencia Social de Bizkaia y dentro de este plan para edificar 50.000 viviendas en cinco años estaba integrado el proyecto del polígono de Otxarkoaga.

Fue la delegación en Bizkaia del COAVN quien aportaría a doce jóvenes arquitectos al proyecto: Pedro y Javier Ispizua, Domingo Martín Enciso, Rufino Basañez, Julián Larrea, Esteban Argarate, Antonino Zalvide, Martín de la Torre, Javier Aristegui, José Antonio Cirion, Luis Saloña y el veterano Juan Madariaga. A estos arquitectos se unirían los arquitectos del Ministerio de la Vivienda, Luis Gana y Javier Sada de Quinto.

La elección del emplazamiento en Otxarkoaga (Begoña) por los dirigentes del Ministerio de la Vivienda, fue por su ubicación física al estar junto al nuevo acceso a Bilbao por Begoña, por la creciente industrialización de los valles colindantes de Etxebarri, Galdakao y Basauri, además de agruparse en un núcleo urbano, en una zona muy soleada, sin humos, protegida de vientos, con verde vegetación y paisaje sedante. También resaltaron las autoridades el carácter que le proporcionaba de ciudad jardín. Se llevó a cabo bajo un mínimo movimiento de tierras, con orientación suroeste y una ordenación siguiendo la máxima amplitud de vistas rectas agrupadas, dejando espacio libre para los edificios complementarios, con un alto soleamiento y para lograr espacios ajardinados que le conferían un agradable efecto.

El proyecto diseñado fue para 3.672 viviendas del tipo Subvencionadas para 18.600 habitantes. Con una composición de 4 núcleos residenciales, con 4.800 habitantes cada uno, más el principal donde estaban ubicadas las oficinas, un centro comercial, una sala de espectáculos y una parroquia. En el conjunto de edificios complementarios se diseñaron 3 centros comerciales, 3 escuelas, dos iglesias e incluso varias guarderías.

Los bloques de viviendas fueron lineales o en altura, con un total de 8 rascacielos, que fueron distribuidos en 114 bloques y según la topografía del terreno. De la calle principal que era la del Centro Cívico partían el resto de comunicaciones. Los fuertes desniveles del terreno, obligaron a una urbanización escalonada con muros de contención y escaleras de acceso. Tres premisas se siguieron en urbanismo: adaptación al terreno, orientación y máxima amplitud entre viviendas. La tipología de las viviendas vino impuesta por el terreno y por las directrices del INV que sostuvo cuáles serían los m2 e incluso cómo sería la distribución de las viviendas. Predominó el modelo de la vivienda de 3 dormitorios, aseo, y pieza única comedor, estar, cocina ya que respondía al tipo familiar medio de 5 o 6 miembros. Las fachadas fueron de ladrillo visto, sin retranqueos, ni entrantes ni salientes.

Hubo una aportación constructiva innovadora con la utilización experimental de un sistema de prefabricación pesada de patente francesa, el sistema Fiorio. La consecuencia de haber tenido éxito hubiese sido la utilización sistemática de este sistema constructivo en la edificación de viviendas y edificios complementarios del plan previsto por el INV de erigir varios polígonos residenciales por todo el Gran Bilbao. No obstante, chocarían dos posiciones antagónicas: la industrialización y los sistemas artesanales.

La obra del polígono se dividió entre varios grupos de arquitectos de esta forma acabarían reduciendo los problemas, economizando y dándole rapidez a la terminación del proyecto, lo que no supuso sino cumplir con las premisas del Ministerio de la Vivienda.

Otxarkoaga aportaba a Bilbao un nuevo léxico y un modo de entender el urbanismo con un desarrollo a través de los polígonos residenciales, es decir, miles de viviendas en el exterior de la trama urbana, con una tipología austera, con una distribución en abierto, en altura, que sirvió como laboratorio de experiencias constructivas con la utilización de sistemas de construcción prefabricada o la aportación de innovadores materiales. Además de ser la última gran actuación de la iniciativa pública en Bilbao (junto a Otxarkoaga, dentro del PUS, estaba Uretamendi erigido por los jesuitas para resolver el problema chabolista en el monte Arraiz o Castrejana por la iniciativa privada para resolver el déficit en viviendas para los subarrendados) Otxarkoaga fue el primer polígono residencial. Posteriormente se erigirían en la zona de Begoña dos polígonos más, Ensanche de Begoña y Txurdinaga.

Espainiako Etxebizitza Ministeritzak 1958ako azaroan Bilbo hiribilduari 4000 etxebizitza eraikitzeko aukera ematen zion dekretua promulgatu zuen. Dekretuaren helburuak, sasiko eraikinak ziren arazo latzari irtenbidea ematea -40.000 bizi omen ziren txaboletan- eta azpirrentariei ere -100.000tik gora- soluzioak erraztea.

Haatik, 1959ko maiatzaren 27a arte itxaron behar izan zen, hura abia zedin, orduantxe eman baitzen Bizkaiko Gizarte-Larrialdiari buruzko Plangintza abiarazteko dekretua. Horretan bost urteko epean 5.000 etxebitza eraikitzea aurreikusten zen, tartean Otxarkoagako poligonokoak.

Izan ere, EHAEO / COAVN delakoa izan zen egitasmoaren alde lanean hamabi arkitekto gazte ipini zituena. Akrtitektook, Pedro eta Javier Ispizua, Domingo Martín Enciso, Rufino Basañez, Julián Larrea, Esteban Argarate, Antonino Zalvide, Martín de la Torre, Javier Aristegui, José Antonio Cirion, Luis Saloña eta harrez gero beteranoa zen Juan Madariaga izan ziren. Horiei gero Etxebizitza Ministeritzako Luis Gana eta Javier Sada de Quinto arkitektoak bildu zitzaizkien.

Etxebizitza Ministerioko arduradunek Otxarkoaga (Begoña) hautatzeko arrazoi nagusiak zein izan ziren-eta, lekua Bilbora iristeko Begoña erabiliz egingo zen sarbide berritik gertu egotea, inguruko harenetan, hau da, Etxebarrin, Galdakoa eta Basaurin industriak gora egiten ziharduela, eta, azkenik lekuaren beraren ezaugarriak, hau da, eguzkitsua, kerik gabekoa, hazieetatik babestua, berdez ingurutua, lasaigarria izatea. Agintariek aipatu zuten beste alderdi bat, “loruri” izateko beharkizunak betetzen zituela izan zen. Egin ere, lurrik ahalik eta gutxiena mugituz, hegomendaldera begira eta etxe-multzoen lorrakatzean ikuspegi zuzen ahalik eta luzeena bilatuz egin zen. Horrela eginez eraikin osagarriak non altxatu utzi zen, baita ere eragin atsegingarria izan behar zuten lorategi-guneak non landu, eta oro har alturengatik eguzki ordu ugari ziurtatu ziren.

Egitasmoan 3.672 etxebizitza aurreikusi ziren, diruz lagunduak, eta 18.600 auzotar hartuko zituztela uste izan zen. Egoitza-guneak lau ziren, bakoitza 4.8000 lagunentzat pentsatua. Horrez gainera saltoki gunea, ikuskizun aretoa eta eliza aurreikusi ziren. Eraikin osagarrien artean eraiki beharreko hiru saltoki gune, hiru eskola, eliza bi eta haurtzaindegi zenbait diseinatu zituzten.

Etxe-multzoak zuzenean edo ostantzean altueran lerrokatuak izan ziren; guztira zortzi etxe-orratz eraiki ziren, lur-zoruaren tipologiaren araberako 114 bloketan banatuak. Gizarte Etxearen kalea zen kale nagusia, gainerako komunikazio-bideen lotunea zen eta. Ekimenaren eremuak halako gorabehera fisiko handiak baitzituen, urbanizazioa mailakaturik, euspen ormekin eta sarrera-eskailerekin egin behar izan zen. Hirigintzaren aldetik hiru premisa hartu ziren gogoan, hain zuzen ere, lekuari egokitzea, orientazio egokia bilatzea eta etxe-multzoen arteko tarte ahalik eta handienak uztea. Exebitzen tipologia zein izango zen, hori alderdi hori inguruaren ezaugarriek baldintzatu zuten, baita agintarien irizpideek ere, azkenean Etxebitzarako Insitutu Nazionalak bakoitzeko m2 kopurua zein izango zuen inposatu baitzuen. Nagusitu zen ereduan baziren hiru logela, komuna eta, azkenik, jangela-egongela-sukaldea gune bakarrean, horretara batezbesteko bost edo sei kidedun familiak hartzen ziren gogoan. Fatxadak adreiluzkoak ziren, gorri-gorriak, ez atzeraeramangunerik, ez sargunik, ez irtengunerik, ez halakorik gabe.

Eraikuntzaren alorrera mugatuz, aurrefabrikutu astunen erabilera ekarpen berritzailea izan zen; hain zuzen ere, frantziar patentearen Fiorio sistema erabili zen. Sistema arrakastaz erabili izan balitz ondorioa sistema hura bera Bilbo Handia inguruan INV (Espainiako Etxebizitza Erakundea) delakoak eraikitzea aurreikusiriko beste zenbait egoitza-poligonotako etxebizitzetan eta eraikin osagarrietan erabiltzea izan zatekeen. Nolanahi ere muturruko jarrera bik egin zuten elkarrekin talka: industrializazioak eta artisautza sistemek.

Poligonoko lanak zenbait arkitekto-talderen artean banatu zirenez azkenean arazoak murriztu eta prozesu osoa merketu eta bizkortu egin zen, horretara ondo betez Etxebizitza Ministerioak aurreikusita zituen beharkizunak.

Egoitza-poligonoen bidez, hau da, hiri-bilbetik kanpoan ziren kanpo-itxura soileko eta zabalean zein altueran eraikiak ziren milaka etxebizitxa haiexen bitartez, Otxarkoagak Bilbori lexiko berria eta horrekin batera hirigintzari begiratzeko beste era bat eskaini zion. Auzoa eraikitzeak, bide batez, eraikuntza-laborategitzat balio izan zuen, eraikuntza-sistema aurrefabrikatuen erabileragatik batik bat. Horrez gain, eraikuntzarako ekai berritzaileen erabilerari buruzko iturria izan zen. Bilbon ekimen publikoak bideratu zuen azken jarduera ez ezik hiriko lehen-lehengo egoitza-poligonoa ere izan zen (ahaztu gabe Otxarkoagarekin batera Uretamendi ere bazela sarturik PSU delakoan; hori Jesusen Lagundikoek eraiki zuten, Arraiz mendian txaboletan bizi zirenentzako; azkenik, Kaxtresana aldean eriki zena berralokatuentzako moduko txebizitzen urritasunari aurre egiteko helburuz bideratu zen ekimen pribatua izan zen).  Osterago beste poligono bi, Begoñako Zabalgunea eta Txurdinaga, eraiki ziren, biak ere Begoña aldean.

Gaur egun Otxarkoaga auzoa Bilboko Hirugarren barrutiko auzoa da.

In November 1958, a decree of the Ministry of Housing granted 4,000 apartments to the township of Bilbao in order to resolve the problems of clandestine buildings – 40,000 shanty-town dwellers ­– and subletting – 100,000 subtenants. 

But it did not come into effect until 27 May 1959, when the Social Urgency Plan of Biscay was decreed. This plan for the construction of 50,000 apartments in five years included the project of the Otxarkoaga estate.

The Biscay Delegation of the COAVN (Official Basque-Navarre College of Architects) provided twelve young architects for the project: Pedro and Javier Ispizua, Domingo Martín Enciso, Rufino Basañez, Julián Larrea, Esteban Argarate, Antonino Zalvide, Martín de la Torre, Javier Aristegui, José Antonio Cirion, Luis Saloña and the veteran Juan Madariaga. They were joined by two architects from the Housing Ministry, Luis Gana and Javier Sada de Quinto.

The heads of the Housing Ministry chose the site in Otxarkoaga (Begoña) due to its physical location next to the new access road to Bilbao via Begoña, the increasing industrialization of the neighboring valleys of Etxebarri, Galdakao and Basauri, and because it was a sunny, smoke free zone, with green vegetation in a tranquil landscape. The authorities also highlighted its character as a garden town. It was developed with a minimum of earthworks, facing in a southeasterly direction, with a broad lineal layout, leaving space free for complementary buildings, with a maximum exposure to sunlight and the provision of garden spaces to give it an agreeable effect.

The project was designed to include 3,672 subsidized apartments for 18,600 inhabitants. It was composed in 4 residential nuclei, each with 4,800 inhabitants, together with a main nucleus, where offices, a shopping center, a theater hall and a church were located. The design for the set of complementary buildings included 3 shopping centers, 3 schools, two churches and even several nurseries.

The 114 apartment blocks, including 8 high-rise buildings, were arranged lineally, following the topography of the terrain. The Civic Center was on the main street from which the rest of the roads departed. The pronounced unevenness of the terrain resulted in a staggered layout, with holding walls and access stairways. Three premises were followed in the planning: adaptation to the terrain, orientation and maximum space between buildings. The typology of the buildings responded to the terrain and the directives of the National Housing Institute (INV), which laid down the number of square meters and even how the apartments should be distributed. There was a predominance of apartments with three bedrooms, a bathroom and a combined kitchen, sitting-room and dining-room, corresponding to an average family of 5 or 6 members. The facades were of facing brick, without recesses or projecting elements. 

There was an innovation in construction, consisting in the experimental use of a system of heavy prefabrication, the Fiorio system, which was patented in France. Had it been successful, this system would have been used systematically in the construction of housing and complementary buildings in the plan envisaged by the INV for building several residential estates throughout Greater Bilbao. Nonetheless, two antagonistic positions came into conflict: industrialization and artisanal systems. 

Work on the estate was divided amongst several groups of architects and in this way problems were reduced, the project was made more economical and was completed more quickly, in keeping with the premises of the Housing Ministry. 

Otxarkoaga provided Bilbao with a new lexicon and way of understanding urban planning, with development that consisted in housing estates, that is, thousands of apartments on the exterior of the urban layout, with an austere typology, open distribution and high-rise buildings. This served as a laboratory for constructive experiences with the use of prefabricated systems of construction or the employment of innovative materials. Otxarkoaga was the first residential estate built in Bilbao; it was also the last great public initiative undertaken in the city (together with Otxarkoaga, the Social Urgency Plan also included Uretamendi, constructed by the Jesuits to solve the problem of shanty-towns on Arraiz Hill, and Castrejana, which arose from a private initiative to solve the housing shortage for subtenants). Two further estates would later be built in the Begoña area, the Begoña Extension and Txurdinaga.